Rét nàng Bân là gì và vì sao gọi rét tháng 3 là rét Nàng Bân? Theo cách gọi dân gian “Rét nàng Bân” là đợt rét cuối cùng của mùa đông xảy ra vào tháng 3 âm lịch ở miền Bắc Việt Nam. Sau nhiều ngày ấm áp, thậm chí nóng oi tới 32-33 độ C, người dân  không khỏi xuýt xoa vì cái rét nàng Bân ùa về.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, hôm nay 19/3/2021, khu vực Bắc Bộ tiếp tục tăng nhiệt, độ ẩm luôn cao trên 70%, ban ngày nhiệt độ 24-27 độ C. Tình trạng này sẽ kéo dài trong 2 ngày tới trước khi toàn miền đón rét nàng bân vào cuối tuần.

Rét nàng Bân là gì?

Nguồn gốc tên gọi rét nàng Bân

Trong dân gian có câu “Tháng giêng rét đài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân” – đó là câu tục ngữ quen thuộc về nét đặc biệt có lẽ chỉ tìm thấy ở khí hậu miền Bắc. Nếu như tháng 1 se lạnh với những cơn mưa phùn thanh nhẹ, tháng 2 đẹp duyên dáng trong sắc hoa xuân tươi tắn thì rét nàng Bân lại là sự kì diệu của tạo hóa ưu ái ban tặng cho tháng 3, khi mà thời tiết đột nhiên trở lạnh ngay giữa những ngày nắng liên tiếp.

Câu chuyện về sự tích nàng Bân

“Nàng Bân là con gái của Ngọc Hoàng, nhưng khác với nhiều chị em của mình, nàng Bân chậm chạp và có phần vụng về. Tuy nhiên, nàng vẫn được cha mẹ yêu chiều. Ngọc Hoàng và Hoàng Hậu thương con thua em kém chị nhưng không biết làm cách nào, mới bàn nhau lấy chồng cho nàng để nàng biết thêm công việc nội trợ trong gia đình. Chồng nàng Bân cũng là một người trên thế giới nhà trời.

Nàng yêu chồng lắm. Thấy mùa rét đã đến, nàng định tâm may cho chồng một cái áo ngự hàn. Nhưng nàng vụng về quá, khi bắt đầu rét, nàng Bân đã bắt đầu công việc song cứ loay hoay mãi, tìm được cái nọ thì thiếu cái kia, xe được chỉ thì chưa có kim, đưa sợi vào dệt thì thoi, suốt lại hỏng. Đến nỗi trời đã sắp sang xuân rồi mà chỉ mới may trọn được đôi cổ tay… Nhưng nàng Bân vẫn không nản chí. Nàng may mãi qua tháng Giêng rồi hết tháng Hai, cho tới khi áo may xong thì vừa lúc trời hết rét. Nàng buồn lắm.

Thấy con âu sầu, Ngọc Hoàng gạn hỏi. Khi biết chuyện, Ngọc Hoàng cảm động bèn làm cho trời rét lại mấy hôm để chồng nàng mặc thử áo. Từ đó thành lệ, hàng năm vào khoảng tháng Ba tuy mùa rét đã qua, mùa nóng đã tới nhưng có lúc tự nhiên rét lại mấy hôm, người ta gọi cái rét đó là rét nàng Bân”.

Một câu chuyện thật cảm động và ý nghĩa. Nó lý giải vì sao rét tháng ba còn được gọi là rét nàng Bân.

Thời tiết sẽ chuyển sang lạnh

Tháng Giêng, tháng Hai thì đã rõ, là cái rét còn sót lại của năm cũ, mùa đông… Cây cối đâm chồi nẩy lộc, hoa mới chớm vào nụ, nắng lên hẳn sẽ bị héo tàn. Thế nhưng, đến tháng Ba, hà cớ chi lại còn rét thêm nữa?

Chắc phải có nguyên do nào đây, bởi vì dân gian vẫn cho rằng, trời đã làm gì, đã sinh ra cái gì, tất cả đều phải cân nhắc kỹ càng, chứ chẳng thể có những chuyện bỗng dưng vô cớ được. Phải chăng cái tên gọi rét nàng Bân cũng từ đó mà ra.

Rét nàng Bân kéo dài bao lâu?

Rét nàng Bân là đợt rét cuối cùng của mùa đông, kéo dài khoảng vài ngày trong đầu tháng Ba Âm lịch. Mặc dù nó chỉ diễn ra trong thời gian ngắn nhưng có những năm thời tiết của Bắc Bộ lại trở rét đậm. Chính vì vậy, trong dân gian còn có câu tục ngữ: Rét tháng Ba, bà già chết cóng.

Năm nào cũng vậy, mỗi khi rét tháng 3 đến thì kéo theo đó là nhiều hiện tượng thời tiết khác tố lốc, mưa đá. Vì vậy, bạn nên thận trọng và tự bảo vệ sức khỏe của bản thân.

Theo tin từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương đến độ tháng 3 âm lịch, bộ phận không khí lạnh đã tiến gần đến biên giới phía Bắc nước ta.

Rét nàng Bân – Người dân mặc ấm khi ra ngoài

Rét nàng Bân sẽ ảnh hưởng đến các tỉnh vùng núi và trung du Bắc Bộ, Hà Nội và vùng đồng bằng Bắc Bộ sẽ là hai khu vực ảnh hưởng đầu tiên, sau đó đến các tỉnh Bắc Trung Bộ.

Do ảnh hưởng của không khí lạnh nén rãnh áp thấp nên ở Bắc Bộ và Thanh Hóa nên sẽ có mưa, mưa vừa, có nơi mưa to đến rất to và rải rác có dông. Gió chuyển hướng Đông Bắc trong đất liền cấp 2-3, vùng ven biển cấp 3-4.

Ngoài ra không khí lạnh nén rãnh áp thấp có thể kết hợp với hội tụ trong đới gió Tây trên mực 5.000m, gây ra mưa rào và dông mạnh ở Bắc Bộ, trong cơn dông có khả năng rất cao xảy ra tố lốc, mưa đá và gió giật mạnh.

Rét nàng Bân có thể kéo theo hiện tượng mưa đá, lốc

Ở khu vực Tây Nguyên và Nam bộ cũng bắt đầu xuất hiện mưa dông vào giai đoạn chiều tối. Trong cơn dông có khả năng xảy ra tố lốc, mưa đá và gió giật mạnh.

Các tỉnh Bắc Bộ trời chuyển lạnh, vùng núi có nơi trời trở rét.

Từ lâu rét nàng Bân đã trở thành một phần quá quen thuộc đối với người dân miền Bắc, đặc biệt là những người con thủ đô Hà Nội. Mang hương vị và màu sắc riêng của rét tháng 3 ở Hà Nội Mùa Hà Nội rất đặc trưng, nó kéo theo cả âm thanh, màu sắc, mùi vị… Ngay cả bác phó nháy hạng bét cũng không thấy khó khăn gì khi thể hiện vẻ đẹp rét nàng Bân ở Hà Nội.

Vẻ đẹp Hà Nội khi rét nàng Bân đến

Thực chất, rét tháng 3 là khúc giao mùa của đông và hạ, chỉ giao mùa thôi nên những cảm xúc quý giá cũng chỉ kéo dài đâu chừng vài tuần. Một sớm mai thức dậy, sau một đêm oi ả, ngột ngạt đến điên người, bỗng đâu cái chớm lạnh rét tháng 3 nhẹ nhàng len về, mới đầu là những cơn gió hanh hao luồn qua cửa sổ, rồi đến những cơn mưa lành lạnh.

Những khuôn mặt người xa lạ dường nhẹ nhõm hơn. Người ta bỗng thấy yêu đời, yêu người hơn đêm trước. Người ta bỗng đâu thấy biếng làm việc hơn, chỉ ước ao được ngồi bên bạn tri kỷ trong một quán cà phê ven hồ nhâm nhi hương vị nóng hổi của tách cafe tỏa hơi thơm ngào ngạt.

Không khí lành lạnh khiến lòng người cảm thấy muốn được yêu thương, lúc thì là những cơn mưa phùn làm tê tái làn da, lúc lại là những cơn gió xoa dịu lòng người. Hà Nội vào độ rét tháng 3 bỗng biến thành một cô gái đỏng đảnh đến đáng ghét. Nay thế này, mai thế khác không biết đâu mà lần. Nhưng tình yêu rất khó lý giải, đôi khi người ta yêu quá đỗi, nên yêu luôn cả tính khí thất thường không thể đoán trước của cô ta.

Bạn cần làm gì để tránh bị ốm khi rét nàng Bân về?

Thời tiết đang nóng chuyển sang lạnh rất dễ làm cho bạn bị ốm. Vậy làm thế nào để tránh những tác hại tiêu cực này. Dưới đây sẽ là những gợi ý giúp bạn có thể bảo vệ sức khỏe tránh khỏi  những tác nhân của thời tiết thất thường.

Giữ ấm cơ thể

Sự thay đổi đột ngột của thời tiết từ nóng sang lạnh hoặc từ lạnh sang nóng đều có thể khiến cơ thể bạn gặp rắc rối. Các chuyên gia y tế cho biết trạng thái thay đổi nhiệt độ cơ thể một cách đột ngột dưới tác động của thời tiết là trạng trái cực kỳ nguy hiểm có khả năng dẫn tới tử vong do sốc nhiệt.

Bởi vậy, khi thời tiết chuyển từ nóng sang lạnh việc đầu tiên bạn cần làm là giữ ấm cho cơ thể. Vào những ngày trời rét, bạn cần mặc ấm, khi đi ra ngoài nên mặc quần áo chống gió, cài chặt khuy áo, kéo khóa và cũng đừng quên đeo găng tay, quàng khăn, đội mũ, bịt tai nữa nhé.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Để chống lại bệnh tật, tăng cường sức đề kháng trong những ngày thời tiết thay đổi hoặc chuyển rét đột ngột bạn nhất thiết phải có cho mình một chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Các chuyên gia dinh dưỡng đưa ra lời khuyên ngoài việc tăng cường ăn rau xanh, trái cây để nâng cao sức đề kháng, bạn nên ăn thêm các loại gia vị như hành, tỏi, gừng, quế… vì các loại gia vị này giúp giữ ấm rất tốt, giải cảm, kích thích tiêu hóa.

Tránh ăn, uống các đồ lạnh và đồ uống có cồn

Vào những ngày trời trở rét, bạn cần tránh đồ ăn, thức uống lạnh và đồ có cồn. Hãy nhớ, nước lạnh, đồ uống có cồn làm cơ thể mất nhiệt nhanh hơn.

Không nên dùng chất có cồn vào ngày rét

Thay vào đó, bạn cần tăng cường uống nước ấm, trà gừng, trà thảo mộc, nước trái cây trong những ngày rét nàng Bân. Trước khi đi ngủ hoặc sau khi ngủ dậy, nên uống sữa ấm hoặc mật ong để tốt cho đường hô hấp và giữ thân nhiệt.

Không tắm lâu, tắm quá khuya

Tắm quá lâu, tắm nước lạnh khi nhiệt độ ngoài trời hạ thấp vô cùng nguy hiểm, thậm chí có thể dẫn tới tử vong. Trong những ngày trời lạnh, các bạn cần tăng nhiệt độ nước tắm, tắm trong phòng kín gió và tuyệt đối không nên tắm quá lâu. Đặc biệt, nếu nhiệt độ ngoài trời quá thấp, bạn cũng nên hạn chế tắm nhiều, không tắm khuya hoặc tắm nơi không kín gió.

Tăng cường vận động

Tăng cường vận động giúp khí huyết lưu thông, cơ thể cường tráng. Khi vận động, các mạch máu giãn ra đưa nhiều chất dinh dưỡng đến nuôi da và sản sinh nhiệt giúp cơ thể nóng lên trong những ngày trời rét. Buổi tối, hãy ngâm chân vào nước muối ấm thêm chút gừng để điều hòa khí huyết, giữ ấm cơ thể.

Nhờ đến sự trợ giúp của bác sĩ khi có các dấu hiệu bất thường

Khi xuất hiện những dấu hiệu như rét run, co giật, không nói được, méo miệng… thì bạn không nên chủ quan nhé. Một trong những dấu hiệu trên cho thấy bạn đã bị nhiễm lạnh nghiêm trọng, điều này rất nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong nếu không có các biện pháp can thiệp kịp thời.

Vì vậy, khi có các dấu hiệu kể trên bạn hãy tìm mọi cách để ủ ấm cơ thể và nhanh chóng tìm đến sự trợ giúp của bác sĩ.

Teen nghĩ sao về rét nàng Bân?

Khi “tám” về “rét nàng Bân” với các bạn tuổi teen, chúng tôi thấy dường như có khá nhiều suy nghĩ xoay quanh kiểu thời tiết đặc biệt này đó.

Phương Anh (18t) cười tươi tắn: “Từ bé tớ đã được mẹ và bà kể cho câu chuyện của nàng Bân. Tớ cảm thấy thích thú cực kì. Một chút lạnh giữa những ngày nắng sẽ làm không khí dịu mát, thêm lấm tấm mưa phùn nữa mới tuyệt làm sao.” Mặc dù hiện tại thì trời không “lấm tấm mưa phùn” mà đang mưa ào ào rất… ác liệt, nhưng đúng là một chút lạnh sau những ngày nắng sẽ giúp bạn F5 lại mình, đúng không nào?

Cô bạn Thanh Thư (17t) thì lại nhăn nhó: “Đang nắng mà lại trở rét kiểu này là dễ ốm lắm. Tớ lại nhạy cảm với mấy kiểu thay đổi thời tiết này. Sự tích cảm động thật nhưng mà tớ cũng bị….cảm cúm theo luôn đó. Hic.”

Còn Linh Ngân (lớp 11) lại rất háo hức: “Tớ cũng chậm chạp giống… nàng Bân, nên tớ rất hiểu cảm giác dù cố gắng nhưng vẫn không làm kịp được. Có năm tớ đan khăn len định tặng “bạn í” nhân dịp Giáng Sinh, nhưng tiếc là trình độ của tớ có hạn. May sao có đợt rét nàng Bân, cuối cùng thì chiếc khăn tuy có hơi muộn màng nhưng vẫn tìm được đúng chủ. Bạn í đã rất cảm động và thông cảm cho tớ. Lúc í tớ có cảm giác mình như “nàng Bân” chính hiệu í ”.

Nhiều ý kiến về rét nàng Bân

Còn teen boy thì nghĩ sao? Thiên Tuấn (17t) rất tự nhiên trả lời: “Đã là đặc biệt như thế thì sao không thích được. Nhưng đúng là sẽ rất dễ bị cảm lạnh khi thời tiết thay đổi. Dù sao năm nào cũng có nên tớ nghĩ mọi người cũng chuẩn bị sẵn tinh thần rồi. Mặc thêm áo ấm là được.”

Xoay quanh “rét nàng Bân” có rất nhiều điều thú vị. Một câu chuyện cảm động, một sự thay đổi thời tiết, một cơ hội khác dành cho những món quà muộn và còn là một kiểu thời tiết khá hay ho cuối đông nữa.

Những suy nghĩ tuy khác nhau nhưng không ai có thể phủ nhận sự đặc biệt có phần rất hấp dẫn này đúng không nào? Teen nhớ chuẩn bị áo ấm, khăn choàng và giữ gìn sức khỏe thật tốt nữa. Chúc các bạn có một cái “rét nàng Bân” thật ý nghĩa và ấm áp nhé!

Viết về sự kỳ diệu của rét tháng 3, nhà văn Vũ Bằng có cách cảm nhận rất riêng.

Bảo rằng tháng ấy còn rét, không đúng, mà bảo hết rét rồi cũng không đúng nữa.

Trời trong như ngọc, đất sạch như lau. Ngủ dậy lúc còn tối trời, anh ngồi uống nước trà đợi trời sáng thì uống chưa xong ấm nước, anh bỗng thấy có những đám mây hồng từ phía đông kéo tới giữa một nền trời xanh ngăn ngắt một mầu. Ở đằng sau nhà, chim hót ríu ran, đánh thức những người còn đang thiêm thiếp. Anh mở cửa nhìn ra ngoài thì lá cây sạch bong ra, lóng lánh như ở trong một phim ảnh mầu tuyệt đẹp: sương móc ban đêm rửa hoa lá cỏ cây, rửa cả cát bụi trên các nẻo đường thành phố.

Khoảnh khắc của rét nàng Bân

Giẫm một đôi giầy lên trên đất mịn màng, anh cảm thấy cái mát mẻ của đất, của sương vương trên cỏ thấm vào lòng anh y như thể anh đi chân không vậy. Chim vẫn hót ríu ran. Anh nhìn lên trời thì từ những đám mây hồng tỏa ra một thứ ánh sáng trắng như sữa, nhẹ như bông, tràn lan trong không khí và úp chụp lấy các lùm cây nội cỏ. Anh tự nhủ: “Hôm nay chắc nắng to”. Anh sửa soạn một bộ quần áo mỏng để mặc cho nhẹ nhõm và dễ chịu.

Thì quả nhiên, đến buổi trưa nắng thực, nhưng đi lên lầu ngủ vừa dậy, anh cảm thấy có một cái gì rất lạ xảy ra. Anh nhắm mắt lại, nằm lặng yên nghe ngóng, để xem cái tiếng reo ở ngoài vườn vọng lại là tiếng gì mà đến bất thình lình và xôn xao như vậy.

Thì ra đó là tiếng reo của gió, của mây, của cây, của lá: chính trong khi ta đương mộng về Tây Phàn với mấy cô nàng sơn cước, trời đã chuyển bất ngờ, đương nắng thành râm, và chỉ trong khoảnh khắc, rét của cuối chạp, đầu xuân đã trở về trên cánh gió, giữa một khoảng trời tháng ba nắng ấm.

Cái tháng ba ở Bắc có những ngày huyền ảo như thế đấy. Nếu là người thích ví von, anh có thể ví tháng ấy với một cô gái có sắc đẹp nghiêng thành nghiêng nước.

Rét tháng 3 làm con người muốn yêu thương

Ðẹp đến nghiêng nước nghiêng thành thì có quyền làm nũng như Dương Quí Phi làm nũng vua Ðường Minh Hoàng: không đau răng cũng nhăn mặt cho thêm xinh, mà ví có đau răng thực thì phải ăn trái lệ chi mà quân sĩ phải rong ngựa đi năm sáu ngày trời mới mong kiếm được. Yêu Quí Phi quá, thì Quí Phi càng làm nũng, mà Ðường Minh Hoàng lại càng sủng ái Quí Phi hơn. 

Người Bắc đối với tháng ba cũng vậy: yêu cái nắng ấm của tháng ba nhưng cũng yêu cái rét đột ngột của tháng ba, mà nếu ví dụ trong tháng ấy có ngày nào nắng chói chan làm cho “chó già le lưỡi” thì cũng cứ yêu luôn, yêu không kỳ quản. Người đẹp mà làm nũng thì lại càng đẹp hơn.

Tôi yêu tháng ba đất Bắc một phần vì thế và tôi không muốn tin rằng cái rét tháng ba có thể làm cho “bà già chết cóng”. Tôi chỉ thích nghĩ rằng cái rét đôi khi bất ưng trở về với tháng ba là một cái rét thơ mộng, cái rét của một trời đầy hương và ngát hoa, trong đó có những chàng trai mặc quần đỏ ngồi bên án sách ngâm thơ, nhưng gặp lúc ngửa nghiêng thì:

Xếp bút nghiên theo việc đao cung Giã nhà đeo bức chiến bào, Thét roi cầu Vị ào ào gió thu…

và những người đàn bà thủ tiết thờ chồng và than khóc một mình:

Nước có chảy mà phiền chẳng rửa, Cỏ có thơm mà dạ chẳng nguôi… … Trông chàng lòng rượi rượi buồn, Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền.

Nàng Bân cũng thuộc vào loại chinh phụ đó.

Thương người ở bên trời, ngay từ khi giá rét bắt đầu, nàng đã lo gửi áo rét cho chồng, nhưng…

Nàng Bân may áo cho chồng, May ba tháng ròng mới được cửa tay. Lạy trời cho cả heo may, Nàng Bân chết quách đêm nay cho rồi.

May ba tháng trời mới được có một cái cái cửa tay, người chinh phụ ấy hẳn là buồn quá cho nên thấy gió rét bất ưng trở về với tháng ba, thương người quan tái, không kịp có áo gửi đi, nàng cầu Trời Phật cho nàng chết quách.

Những cơn mưa mang hơi ẩm rét nàng Bân

Hỡi ơi, ở đời này, vào bất cứ thời nào, lại chẳng có hàng triệu nàng Bân! Vì thế nhà thi sĩ không thể không gieo một vần đầy lệ:

Chàng bên trời, thiếp ở Ngô, Chàng đi nhớ thiếp, thiếp mơ tới chàng. Thư bao nhiêu, lệ bao hàng, Lạnh về, áo đến tay chàng hay chưa?

Riêng cái tên mà người ta đặt cho cái rét muộn màng đó đã mơ mộng lắm rồi: rét nàng Bân. Nhưng có ai đã từng rét cái rét ấy, sầu cái sầu ấy đôi lần, tất đều nhận thức rằng cái rét ấy còn chứa đựng một cái gì đẹp như thế hay hơn thế: đàn bà, con gái trời đã cho xinh đẹp, gặp cái rét nàng Bân tự nhiên đẹp trội hẳn lên, như thể có một chiếc đũa thần làm biến đổi cả máu huyết, màu da, con mắt, miệng cười, tiếng nói. Từ xa, ta cảm thấy người nào cũng thơm thơm như những nụ tầm xuân.

Vào tháng chạp, tháng giêng, tức là vào cái cữ rét đài, rét lộc, không khí có lúc hanh hao, khô ráo làm cho má và môi người đẹp nẻ ra thành những vết chân chim bé nhỏ. Ðến cái rét này thì khác hẳn : tự nó đã đẹp và nên thơ, nó lại còn làm cho má và môi của đàn bà con gái cũng nẻ, nhưng da không nứt rạn mà chỉ ửng hồng lên như thể da một trái đào tơ mịn màng mơn mởn, làm cho chính Liễu Hạ Huệ có sống lại cũng phải bắt thèm…

Cỏ cây mây nước thấy người ta, trong tháng ấy, tự nhiên đẹp rực rỡ, đẹp não nùng, hình như hờn giận và cố ganh đua để cho xanh bằng người, thắm bằng người.

Từ tháng giêng, cây cối bắt đầu nảy lộc nhưng đến tháng hai lá non mới bắt đầu ló ra và hoa cũng bắt đầu hé mở nhụy thơm không còn ngậm ý, giấu tình như trước nữa. Ðó là mùa “lá bàng tai trâu, sầu đâu chân chó”: trên các cành bàng, lá non hé mở và cuốn lại, chưa bung ra hết, y như thể tai trâu, còn cây sầu đâu thì vào khoảng này cũng trổ lá non nhưng chúm lại với nhau thành một hình tròn trông giống hệt vệt chân con chó để lại trên mặt đất, sau một đêm mưa tuyết.

Cũng như người con gái dậy thì lớn lên và đẹp không ai biết, chỉ khoảng cuối tháng hai, đầu tháng ba thì lá bàng, lá sầu đâu nở bung ra. Nhìn lên, lá non xanh mầu cốm giót rún rẩy đu đưa một cách đa tình, làm cho người đa cảm tưởng tượng như cây cối giơ những khăn tay bé nhỏ xanh xanh, vàng vàng ra chào mừng, vẫy gọi…

Ðến cuối tháng ba, lá bàng sum sê che kín cả đường đi. Dọc theo con sông đào chạy ngang các thôn xóm ở Vụ Bản, Hải Hậu… những cây bàng đứng soi bóng xuống sông đào chạy dài tít tắp hàng chục cây số, trông như thể một cái tàn bất tuyệt, khổng lồ. Ðứng ở dưới nhìn lên, mình cảm thấy đứng ở trong một cái hang kết bằng lá non và không thể không nhớ lại lúc nhỏ còn đi học, sân nhà trường chi chít gốc bàng…

Nhiều người đi câu cá vào những ngày rét

Ðó là những cây bàng nguyên giống, chớ không lai căng như những cây bàng mà ta thấy ở đây, mọc cao vun vút và tua tủa lá trên trời. Bàng chính thống cao lên chừng hai sải tay thì lá xòe ra như cái tán kiểu cây trứng cá, lá to xanh điểm những nốt vàng mầu đậm. Lá ấy dùng để nhuộm hàng thì hàng đen không chịu được.

Nhưng cái tuổi lên chín, lên mười đâu có thèm biết nhuộm làm gì. Sự mê thích của đứa trẻ nổi tiếng phá phách là tôi hồi ấy, mỗi khi tới mùa bàng, là trèo lên cây đi tìm tổ chim bạc má vì giống chim này ưa làm tổ trong những cái lá bàng cuốn lại và lấy dãi làm chỉ “khâu” hai đầu nối lá lại với nhau.

Trong khi đi bắt tổ chim như thế, các cậu bé thỉnh thoảng lại “vớ” được một cái sâu kèn thì sướng như điên. Lấy que đẩy con sâu ở trong tổ nó ra bóp giập một đầu lại, phùng mang trợn mắt lên thổi toe một tiếng, anh cảm thấy mình là một tên tướng thổi kèn xuất quân. Anh chạy khắp nhà, thổi ầm cả lên, ăn không biết bao nhiêu chổi lông gà vào đít, nhưng có sâu kèn trong túi, không dùng không chịu được, anh lại toe vài tiếng nữa… Chết thì thôi. Cái tuổi ấy đâu có ngán đòn, ngán chửi!

Con đường sương giăng vào ngày rét tháng 3

Bị đánh lắm thì phản ứng cha mẹ một cách tiêu cực, móc túi lấy ra một vốc quả bàng để ăn. Bàng, ngon nhất là bàng quế, hột đỏ như son, thơm có khi còn hơn cả đào: đào để gần mình mới thấy thơm chớ vớ được một trái bàng quế thì, nói thực, để cách xa mình cả một sải tay, đã ngửi thấy mùi thơm phưng phức!

Nếu không kiếm được bàng quế, cố mầy mò, thám thính vớ được trái bàng đực ăn cũng mê ly hết sức: bàng cái nhiều hơn và mọc từng chùm, chớ bàng đực thì có phong thái đặc biệt “anh hùng độc lập” đứng một mình một chỗ, không thèm kéo bè kéo đảng với ai. Bàng đực có trái to bằng nắm tay đứa trẻ.

Những người không sành thường nghĩ bàng ăn chát. Thực ra, vớ được một quả bàng đực, nhất là bàng quế, cắn một cái ngập răng, nhai thủng thỉnh, còn ngọt hơn cả cam hay táo. Nếu ăn hết một trái mà anh thấy còn thèm thì lấy hòn đá đập cái hột ra; anh sẽ có một cái nhân bùi như nhân trám; và có nhiều, đem đồ xôi trước cúng cụ, sau ăn thì tuyệt.

Có người bảo cây đa cây đề là cây tiêu biểu của nước ta. Riêng tôi thấy cây bàng là thứ cây đặc biệt nhất: cành lá đã sum sê, đứng xa trông về lại đẹp; mặt khác, cả cái cây từ lá cho đến rễ, từ búp cho đến cành đều dùng được việc, không có một cái gì bỏ phí.

Bầu không khí đặc trưng của rét nàng Bân

Còn cây sầu đâu? Cây sầu đâu cũng vậy. Lá, đưa ngâm ngoài ruộng sâm sấp nước cho ải rồi đem bón nhất định là hơn hẳn phân hóa học, còn thân cây cố chăm nom cho thẳng, dăm bảy năm hạ xuống làm cột nhà, bóng cứ lộn lên mà mối chỉ còn cách trông mà khóc vì không thể nào đục nổi! Thế nhưng tại sao người ta không gọi sầu đâu là xoan ta, lại kêu bằng một cái tên buồn như thế? Phải chăng là tại vì cây này trong héo ngoài tươi, tượng trưng cho những người đẹp u buồn, ngoài miệng thì cười mà thực ra hàng bữa vẫn chan cơm bằng nước mắt?

Cũng vào khoảng cuối tháng ba, các cây sầu đâu mọc ở các vùng quê Bắc kỳ đơm hoa và người ta thấy hoa sầu đâu nở như cười. Hoa nhỏ bé, lấm tấm mấy chấm đen, nở từng chùm, đu đưa như đưa võng mỗi khi có gió. Có người cho hoa đó là một thứ hoa không vương giả như hoa đào, phong lan, mai mận… Nhưng các cụ thực biết thưởng hoa lại quả quyết không có một loại hoa nào thơm một cách chân thật, quê mùa như thế.

Bây giờ nhắc đến loại hoa này, tôi vẫn còn nhớ như in những buổi chiều vàng đi thơ thẩn về miền quê, bỗng lạc bước tới một vùng cát trắng ở Xuân Trường, Hải Hậu, ở Phố Cát, Lương Ðường, ở Bình Thủy, Mai Ðộng… san sát những căn nhà nhỏ bé xanh um cây cối, trắng xóa tường vôi, mà nhà nào cũng có vài gốc sầu đâu vượt lên như ngạo nghễ khoe với trời cao ngất ngất những chùm bông phơn phớt màu hoa cà êm êm.

Hỡi người du khách đa xuân tứ! Tôi đố anh nhìn thấy những cái cây mảnh mai yểu điệu mang từng chùm hoa diễm kiều như thế mà lại không dừng chân đứng lại! Tự nhiên anh thấy tim anh nhoi nhói.

Ở đời, thỉnh thoảng ta lại có cảm giác như thế mỗi khi sung sướng quá, mỗi khi yêu nhiều quá. Yêu hoa sầu đâu không để vào đâu cho hết, nhớ hoa sầu đâu ở quê hương ta không biết mấy mươi! Người mắc bệnh lưu ly đã xa cách phần tử mấy chục năm rồi mà lạ thay sao cứ đến tháng ba, nhớ đến sầu đâu mình vẫn cảm như còn thấy thoang thoảng đâu đây một mùi thơm mát mẻ, dịu dàng, mát mẻ còn hơn cả hương cau, mà dịu dàng có khi hơn cả mùi thơm hoa mộc!

Mùi thơm huyền diệu đó hòa với mùi của đất ruộng cấy vỡ ra, mùi đậu đã già mà người nông phu đi hái để đem về phơi nắng, mùi mạ non lên sớm xanh màu hoa lý và đẹp như những bức tranh lập thể, mùi khoai sắn, mùi rau cần ở các ruộng sâm sấp nước đưa lên… bao nhiêu thứ đó, bấy nhiêu thương yêu… có phải đã có một lúc anh cảm thấy như ngây ngất, như nhức đầu, như say một thứ men gì phải không?

Rét tháng 3 chỉ có ở miền Bắc

Giữa bầu không khí thơm ngát hương sầu đâu ấy, anh thử bảo người nhà hái về mấy ngọn rau cần đầu mùa, nấu một bát canh với tôm he mà ăn với chén gạo vàng xem có phải anh thấy đúng in những cảm giác đó không? Rau cần là một thứ rau rẻ tiền cấy trong ao, cứ đến giữa tháng ba thì tốt lá, dài rễ, nhổ lên ăn ngay thì ngọt lừ, khó có thứ rau nào sánh kịp.

Nếu nấu canh mãi chán, anh có thể xào rau cần với huyết heo bóp nhỏ, hay muốn cầu kỳ hơn một chút thì xào với lòng heo, thịt bò. Rau cần, với cải bắp cho một ít rau răm vào, muối xổi, lấy ra ăn với thịt đông hay kho tầu, nó lạ miệng và có khi còn thú hơn cả dưa cải nữa… Nhưng ăn cháo ám mà không có rau cần thì… hỏng, y như thể là vào một khoảng vườn mà không có hoa, đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

Tháng ba mà không có những ao rau cần xanh ngăn ngắt, tươi hơn hớn không phải là tháng ba Bắc Việt.

Gió xuân mơn cánh hoa đào, Mưa xuân phấp phới trên ao rau cần.

Ấy, đất nước này chỉ đẹp giản dị thế thôi, hiền lành thế thôi.

Những thông tin trên đã giúp cho bạn biết được Rét nàng Bân là gì? cũng như câu chuyện về nàng Bân. Đừng quên theo dõi baocongdong mỗi ngày để cập nhật những tin tức mới nhất.